Байгаль орчин, амьдрал сэтгvvлийн 12 дахь дугаарт шувуудын тухай ярилцлага гарна

Та бүхэн Байгаль орчин, амьдрал сэтгүүлийг мэдэх бизээ. Энэ сэтгүүлийн 11-р дугаарт Манай шувуу ажиглагчдын Клубын тухай 25-р нүүрэн дээр нь гарсан байгаа. Үүнд Клубын зорилго, үйл ажиллагааны талаар хэвлэгдсэн. Мөн энэ дугаарын яг өмнөх дугаарт Монголын улаан номонд орсон шувууд болон 2008 онд экспортоор гарсан амьтдын тоо толгойн тухай бичсэн байсан. Харин 12-р дугаар нь удахгүй хэвлэгдэх гэж байгаа ба энэ дугаарт манай Клубын гишүүн Говийн Гурван Тэмээ жуулчны баазын менежер Түмээ ахын ярилцлага хэвлэгдэж байгаа гэнэ. Үүнд Алтайн хойлог шувуу болон байгаль хамгааллын талаар хийгдэж байгаа ажлынх нь тухай гарах гэнэ. Та бүхэн энэ сэтгүүлийг үзэж сонирхож байгаарай, Монгол орны шувууд болон байгальтай холбоотой сүүлийн үеийн шинэ шинэ мэдээллүүдээр дүүрэн байдаг юм байна лээ. Мөн байгаль орчинтой холбоотой танин мэдэхүйн болон өөрсдийн хийж буй ажилуудаа бусдад хүргэхийг хүсвэл энэ сэтгүүлийн редакцид хандаж болно гэсэн шүү. Холбоо барихыг хүсвэл: Оюундарь- 99082993, и-майл: ojuhai@yahoo.com;

Хотын шувуудын ирээдvй бvрхэг болсоор..

Монголын шувуу ажиглагчдын клуб байгуулагдснаас хойш 1 жил гаруй болж байна. Бид энэ хугацаанд чамгүй хэдэн аялалуудыг зохион байгуулж хот орчмын болон хотоос зайдуу гарч аялцгаав. Хамгийн сүүлд бид Хотын шувуудыг ажиглахаар аялсан. Ер нь бид хотын шувуудаа харахаар ердөө л 3-4 газар руу л очдог. Учир нь манай хотод эрүүл үлдсэн цэцэрлэг байхгүй гэж хэлж болно. Шувууд байж болох цэцэрлэг гэвэл Засгийн газрын ордны арын мод мөн МУИС-ийн Экологийн Боловсролын төвийн хашаа түүнчлэн зарим нэг Элчингүүдийн хашаан дахь модтой хэсгүүд юм. Гэвч Элчингүүдийн хашаан дахь шувуудыг ойртож харна гэдэг боломжгүй зүйл. Гэтэл шувуу ажигладаг 2 цэцэрлэг маань газрын маргаантай байгаа гэсэн. Экологийн Боловсролын төвийн газрыг өөр байгууллага авах гээд хөөцөлдөж байна. Харин Засгийн газрын арын модтой хэсгийг нурааж бас нэг байгууламж барина гэв. Тийм ч утгаараа биднийг сүүлд очиход ордны арын хашаан дахь нэлээд хэсэг модыг огтлон сийрэгжүүлсэн байв. Өнгөрсөн өвөл бид энэ цэцэрлэгт 5-6 зүйл өвөлжиж буй жижиг шувуудыг харсан. Тэдгээрээс Энхэт бялзуухай (Bombycilla garrulus) хамгийн олон тоотой байсан. Гэтэл бид энэ удаа тус цэцэрлэгт ердөө долоог харав. Үүнээс өөр олон зүйл шувууд устаж алга болж байгаа гэдэгтэй олон хүн санал нэгдэнэ гэдэгт бид итгэж байна. Ордны цэцэрлэгээс гараад Зайсангийн гүүр чиглэн явахдаа ч бид дахин энэ зүйл шувууг харсангүй. Энэ бялзуухай бусад зүйлээсээ харьцангүй оройтож хот руу орж ирдэг ба цөөн тооны гоёмсог шувуудын нэг. Дашрамд хэлэхэд та бүхэн энэ шувууг харахыг хүсвэл Засгийн газрын ордны арын модонд очоорой. Харамсалтай нь хотод одоогоор орж ирээд байгаа шувуудын маань өнгө зүс гэж ойд байсан тэр үеийнхтэй нь харьцуулахад тун өрөвдөлтөй. Та бүхэн байнга тааралддаг Оронгийн бор шувуу Passer domesticus буюу бидний нэрлэдгээр болжмор гэдэг шувууг сайн хараарай. Өнгө зүс нь жигтэйхэн хар бараан байгаа. Яг л нэг Шинэсний хуурамч боргоцой шиг болсон байгаа. Миний нэг таньдаг гадны шувуу судлаач тэдгээрийг хараад энэ чинь одоо юу вэ? өөр нэг зүйлийн бор шувуу юу даа гэж үнэнээсээ асууж байсан. Хүмүүс бид үзэсгэлэнт шувуудаа өдрөөс өдөрт устгасаар байна. Шувуудын амьдрах орчин болсон хотын цэцэрлэгүүдийн өнгө үзэмж, моддынх нь зүйлийн олон янз байдал дээр бид бүхэн анхааран амьдрахгүй бол тэдний ирээдүй бүрхэг байна. Хотын агаар, экологийн байдал улам бүр доройтсоор байгаа ба энэ тал дээр Хот тохьжуулах газар дорвитой ажиллахгүй бол болохгүй болоод байна. Жилээс жилд зүйлийн болон бодгалийн тоо нь цөөр ч байгаа хотын үзэсгэлэнтэй шувууд маань амьдрах орчны хомсдолд орж байгаа нь тун харамсалтай. Бид өнгөрсөн хугацаанд нэг удаа Сонгино хайрхан уул орчмын Туул голын бохирдол болон түүнд амьдрах усны шувуудын амьдрах орчны талаар бичиж байсан. Цаашид ч бид аялалаараа харсан шувууд, тэдгээрийн амьдрах орчны тухай бичих болно.

Саявтархан ойгоосоо ирсэн Шивэр энхэтбялзуухай (Bombycilla garrulus)

Хотод өвөлжиж буй Хээрийн бор шувуу (Passer montanus)

Байгаль эхийн чимэг болсон үзэсгэлэнт шувуудаа хайрлан хамгаалцгаая!!! Монголын Шувуу Ажиглагчдын Клуб

Хотын шувууд

Хотын шувуу ажиглалт Экологийн Боловсролын төвийн гаднах цэцэрлэгийн шувуудаас эхэллээ. Энэ төв дээр шувуу ажиглагч сурагчдын клуб байгуулагдсан ба тэдний анхны аялал нь хотын шувууд байв. Тус клубын гишүүд байгалийн ухааны чиглэлээр сурдаг болохоор хотын экологи болон шувуудын талаар ам булаалдан сонирхолтой зүйлүүдийг асууцгааж байв. Бид Экологийн Боловсролын төвийн хашаан дахь цэцэрлэгт 3 зүйл хөхбух харав. Бидний энэ удаагийн аялал маань Экологийн Боловсролын төв- Хүүхдийн хөгжим бүжгийн колледж- Засгийн газрын ордны арын цэцэрлэг- Хүүхдийн паркын арын гудамж- Их тэнгэрийн амны хойд Туул голын хэсэг гэсэн маршрутаар явж нийт 15 зүйл шувуу харцгаав. Хамгийн сонирхолтой нь бид энэ удаагийн аялалаар өмнө нь бидний аялалуудад бүртгэгдэж байгаагүй нэг зүйл шинэ шувуу харав. Энэ бол маш сайхан улаавар өнгөтэй, хар толгойтой Эгэл зана гэдэг шувуу. Туул голын жалганд байх хэсэгхэн бургасанд энэ зүйл шувуу өөр бусад 3 зүйл шувууны хамт байв. Бид Их тэнгэрийн амнаас уруудан Зайсангийн чигт автобусны буудал руу явж шувуу харав.

Засгийн газрын ордны арын цэцэрлэг "Шувуу ажиглалт"

Харсан шувуудаа номноос нарийвчлан судлах нь маш чухал

Хотод зөвхөн Хэрээ, тагтаа, болжмор, шаазгай амьдардаггүй. Бидний хажуугаар ниссэн жижиг шувуу бүр болжмор биш. Та зогс тэгээд анхааралтай тэднийг ажиглаад үзээрэй!

Бидний харсан шувууд:

Шивэр энхэтбялзуухай- Bombycilla garrulus- Bohemian Waxwing- 9+

Эгэл зана- Pyrrhula pyrrhula- Northern Bullfinch- 4

Дөлөн цэгцүүхэй- Acanthis flammea- Common Redpoll- 7+

Номин хөхбух- Parus cyanus- Azure Tit- 4+

Сүүлт хөхбухандай- Aegythalos caudatus- Long-tailed Tit- 6

Их хөхбух- Parus major- Great Tit- 20+

Хээрийн бор шувуу- Passer montanus- Tree Sparrow- 50+

Оронгийн бор шувуу- Passer domesticus- House Sparrow- 20+

Өрнийн тоншголжин- Sitta europaea asiatica- Wood Nuthutch- 2

Алаг шаазгай- Pica pica- Black billed Magpie- 20+

Хон хэрээ- Corvus corax- Common Raven- 15+

Хар хэрээ- Corvus corone- Carrion Crow- 15+

Хөхвөр тагтаа- Columba livia- Rock pigeon- 20+

Улаанхушуут жунгаа- Pyrrhocorax pyrrhocorax – Red billed Chough- 20+

Начин шонхор- Falco tinnunculus- Common Kestrel- 1

Шувуу ажиглахаар:

Монголын шувуу ажиглагчдын клуб, Экологийн Боловсролын төвийн сурагчдын шувуу ажиглагч "Соно бялзуухай" клуб болон Эрдэм төгс сургуулийн "Төгс эко" клубын гишүүд оролцов.

Шувуу ажиглагч сурагчдын Клуб байгуулагдлаа

МУИС-ийн харъяа Экологийн Боловсролын төв дээр сурагчид шувуу ажиглагчдын "Соно бялзуухай" клуб байгуулав. Клубт олон сурагчид хамрагдсан ба тэд олон сайхан ажил, аялалуудыг санаачилаад байгаа гэнэ. Клубынхан анхныхаа vйл ажиллагаагаа эхэлж хамгийн тvрvvнд Биологийн хүрээлэнгийн шувуу судлалын лабораторын эрдэм шинжилгээний ажилтан, Монголын зэрлэг амьтан судлах хамгаалах төвийн захирал Б.Нямбаяр ахыг урьж Клуб байгуулснаа мэдэгдэн World bird watching -ийн тухай семинар хийлгэж, өөрсдийн Клубын цаашдын vйл ажиллагааны талаар олон сайхан vнэтэй зөвлөгөө авч амжиллтай хуралдлаа.

Судлаач Б.Нямбаяр

Семинарт олон сурагчид хамрагдлаа

Шинээр байгуулагдсан Клубын гишүүдэд ажлын өндөр амжилт хүсэн ерөөе!

Монголын Шувуу Ажиглагчдын Клубынхан сурагчдад семинар хийлээ

Монголын Шувуу Ажиглагчдын Клубынхэн Экологи Боловсролын төвийн мэргэжилтэн Д. Түвшинжаргалын хүсэлтээр МУИС-ийн харъяа Байгаль–Эх лицей сургуулийн сурагчдад семинар хийв. Семинарын үеэр сурагчдад Клубын зорилго, чиглэл, түүнчлэн Шувуу ажиглах гэж юу вэ? Яагаад шувуу ажигладаг вэ? Шувуудын ангилалын талаар ярив. Мөн дэлхийн хэмжээнд Шувуу ажиглагчдын клубуудын үйл ажиллагааны хөгжил, практик ач холбогдлын талаар болон өөрсдийн клубын блог сайтын тухай танилцуулав. Семинарын төгсгөлд Байгаль-Эх лицейн сурагчид МШАК-ийн гишүүнээр элсэж, түүнчлэн сургууль дээрээ шувуу ажиглагчдын дугуйлан байгуулахаар боллоо.

Семинарт олон сурагчид оролцож амжилттай болов

Мөн Экологи Боловсролын Төвийн Музейг сонирхсон ба тэндээс маш олон зүйлийн сонирхолтой шувуудыг олж харав. Дашрамд хэлэхэд та бүхэн зарим зүйл болон ялангуяа өвлийн улиралд Улаанбаатар хотод өвөлждөг шувуудыг харахыг, таньж мэдэхийг хүсвэл энэ музейд хүрэлцэн очоорой.

Манзуширын хийд орчимд харсан шувууд

Бид энэ удаад Төв аймгаас хойш орших Манзуширын хийд орчимд шувуу ажиглав. Энэ өглөө 11 дүгээр сарын 16-ны өдрийн ням гараг байсан ба их хүйтэн байлаа. Бид өглөө 08:00 цагт Төв номын сангийн үүдэнд уулзацгаав. Хүмүүс ч цагтаа ирцгээж бидний явах автобус маань ч ирлээ. Энэ удаагийн аялалд нийтдээ 21 хүн оролцохоор цуглалаа. Аялалын машиныг Говийн гурван тэмээ жуулчны баазын Түмэндэлгэр ах маань гаргаж өгч тусалсан билээ. Тиймээс нийт гишүүдийнхээ өмнөөс Түмэндэлгэр ах болон Говийн гурван тэмээ жуулчны баазын хамт олонд баярласан талархсанаа илэрхийлье! Мөн аялалд Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг жуулчны баазын хөтөч оюутан, залуучууд ирж манай клубын гишүүн болж бүртгүүллээ. Бид 08:30 минут хүртэл хүмүүсийг хүлээж 08:30 минутад Манзуширын хийд рүү хөдөллөө. Цаг гаруй хугацаанд явсаны эцэст 10:00 цаг болж байхад Манзуширын хийд дээр ирсэн. Аялалд гарахаасаа өмнө шинэ гишүүдтэйгээ танилцацгааж мөн аялалдаа гараад хэдэн цагт, хаана буцаж уулзахаа тохиролцов. Манай клубын аялал бүрт гадаадын шувуу сонирхогчид оролцдог ба энэ удаад манай клубт дахин шинээр нэг Америкийн шувуу сонирхогч Tom Jenner элслээ. Тэрээр Монгол дахь Олон улсын сургуульд ажилладаг юм байна. Ийнхүү бид танилцаад хийдээс хойш чиглэн ой руу орцгоов. Манзушир хийд Богд уулын урд аманд байрлах ба эргэн тойрон битүү модоор хүрээлэгдсэн мөн хадтай хэсгүүд ч хаа сайгүй тааралдана. Тиймээс биологийн төрөл зүйлийн хувьд ч баялаг байх боломжтой юм. Ойн зах руу дөнгөж ороод бид олон зүйл шувууд харлаа. Тэдгээрийн эхэнд Самарч шаазгай Nucifraga caryocatactes, Их алаг тоншуул Dendrocopos major зэрэг үзэсгэлэнтэй шувууд байсан. Мөн Өрнийн тоншголжин Sitta europaea, Хүрэнтолгойт хөхбух Parus montanus зэрэг ойн жижиг шувууд бусдаас харьцангуй олон тааралдаж байв.

Манзушир хийд, аялалын өмнө

Шувуу ажиглалт

Ойн жимээр буцав

Дөлөн цэгцүүхэй- Acanthis flammea

Их хөхбух- Parus major

Гацуурын солбинхушуут- Loxia curvirostra

Хүрэнтолгойт хөхбух- Parus montanus

Өдөрч хөхбух- Parus ater aemodius

Их алаг тоншуул- Dendrocopos major

Бидэрт самарч шаазгай- Nucifraga caryocatactes

Харсан шувууд:
Их алаг тоншуул- Dendrocopos major- Great Spotted Woodpecker- 4
Буурал тоншуул- Picus canus- Grey Headed Woodpecker- 1
Дөлөн цэгцүүхэй- Acanthis flammea- Common Redpoll- 10+
Хүрэнтолгойт хөхбух- Parus montanus- Willow Tit- 40+
Өдөрч хөхбух- Parus ater aemodius- Coal Tit- 15+
Их хөхбух- Parus major- Great Tit- 10+
Улаавар бужмар- Carpodacus erythrinus- Common Rosefinch-
Гацуурын солбинхушуут- Loxia curvirostra- Red Crossbill- 10+
Үүрэн сүүлт зана- Uragus sibiricus- Long tailed Rosefinch- 2+
Шармэлзэн задуулай- Regulus regulus- Goldcrest- 1
Хээрийн бор шувуу- Passer montanus- Tree Sparrow- 40+
Оронгийн бор шувуу- Passer domesticus- House Sparrow- 15+
Өрнийн тоншголжин- Sitta europaea asiatica- Wood Nuthutch- 30+
Бидэрт самарч шаазгай- Nucifraga caryocatactes- Spotted Nutoracker- 7
Алаг шаазгай- Pica pica- Black billed Magpie- 6
Хон хэрээ- Corvus corax- Common Raven- 5+
Хар хэрээ- Corvus corone- Carrion Crow- 10+
Улаанхушуут жунгаа- Pyrrhocorax pyrrhocorax – Red billed Chough- 30+
Шилийн сар- Buteo hemilasius- Upland Buzzard- 1
Начин шонхор- Falco tinnunculus- Common Kestrel- 1

Бид Монголдоо өвөлждөг махчин шувуудаас нэлээдгүй хэдэн зүйлийг энд харна гэж таамаглаж байсан гэтэл аялалын төгсгөлд нэг Шилийн сар (Upland Buzzard-Buteo hemilasius) нэг Начин шонхор (Common Kestrel-Falco tinnunculus) -ыг харлаа. 12:40 минутад Манзуширын хийд орчмын аялал маань өндөрлөж бид өөсдийн авчирсан цай ундаа ууцгаав. Цайгаа ууж дууссаныхаа дараа хийдээс урагш хадтай уул дагасан модтой хэсгийг самнаж дурандаад дараа нь Улаанбаатарын зүг хөдөллөө. Төв аймгаас Улаанбаатар явах зуур бид машинд энэ өдрийн аялал болон Монголын шувуу ажиглагчдын клубын үйл ажиллагааны тухай ярилцав. Хот руу дөнгөж ороод 3 дугаар Цахилгаан станцын харалдаа урд байрлах Туул гол орчмын бургастай хэсэг мөн Хүүхдийн паркийн хойд хэсгийн цэцэрлэг зэрэг газруудад 30 минут хэртээ саатан шувуу дурандсан. Ийнхүү бид маш амжилттай, сонирхолтой аялцгааж олон зүйл шувуудыг харж, таньдаг боллоо.

Аялалд оролцогсод:
Г.Амархүү, Л.Ариунзул, Н.Ариунсанаа, Б.Баяржаргал, Т.Бадам, Б.Нямбаяр, Б.Сарангоо, Х.Түмэндэлгэр, Б.Оюунцэцэг, П.Ганхуяг, П.Амартүвшин, Э.Соёолмаа, Ц.Пүрэвсүрэн, Цэлмэг, Ж.Ганцэцэг, Ч.Наранцацралт, Tom Jenner, Brian Watmough, Б.Энх-Амар,

Birding around Ulaanbaatar in October

by Brian Watmough

The community of birders in UB is growing. As well as the Mongolian Bird Watching Club which meets some weekends there are at least 3 western birders based in UB at the moment: myself an English volunteer working in rural development; Tom, head of science at an international school; and Konchog an American monk who has been here four years. In addition in summer there are a number of western biologists who are also keen birders.

Konchog and I have been birding two weekends in October 2008, for his account click here. This is my version.

On Sunday 12th October Konchog and I took a taxi from the centre to the gravel pits to the west. The 18 km-ride cost us 10,000 Tugrig (a little bit less than 7 Euros), fuel prices have gone up this summer, so we were paying just over 500 a kilometre. The gravel pits are extensive but the best areas seem to be where the waste water enters the site, apparently this stays open all winter.
Konchog had confidently predicted a good day for raptors, so inevitably we were disappointed: a solitary Upland Buzzard on the pylons and a Common Kestrel and a Saker. There were reasonable numbers of common waterfowl but the star birds were: 2 Great Grey Shrikes, 6 late Barn Swallows, and a flock of 50 or 60 Rock Sparrow feeding with Tree Sparrow. The waders (shorebirds) present in the autumn had all moved on.

Ulaanbaatar gravel pits. © Axel Bräunlich

On the following Sunday, 19th October, Konchog and I joined up Huyagaa and Amaraa from the Mongolian Bird Watching Club. We took a bus to the west of town where Huyagaa picked up his car and we drove down to an attractive area of scattered trees and open woodland by the river Tuul. Here we saw a reasonable variety of passerines including Dusky and Naumann’s Thrush, an Eurasian Nuthatch of an eastern subspecies S. e. asiatica, a ghostly bird with no rufous on under tail coverts or flanks, Great and Lesser Spotted Woodpeckers and Hawfinches. Here Hawfinches are quite tame and give excellent views unlike the tree top birds of southern England. Konchog disappeared absorbed in birding and came back having seen Bohemian Waxwing, Long-tailed Tit and Goldcrest.

After an hour or more in the valley we drove onto the gravel pits we had visited the week before. There was still a reasonable variety of waterfowl though fewer than the previous week; 5 Barn Swallows were even later. We saw 41 species; on a similar trip in September I had more than 60. Migration here seems much more concentrated than in western Europe. Daytime temperatures in UB dropped to minus 10 C the next week so I wonder if late migrants made it south. Here is a list of what we saw on both trips.

Great Cormorant – 5 or 6 birds on pits both days
Grey Heron – 55 birds on 12th, only 15 on 19th
Ruddy Shelduck – 350 on 12th; 150 on 19th
Mallard – 10 on 12th, 2 on 19th
Common Teal – 25 on 12th; 6 on 19th
Gadwall – 15 on 12th; 6 on 18th
Eurasian Wigeon – 20 on 12th, 4 on 19th
Northern Pintail – 8 on 12th
Northern Shoveler – 20 on 12th; 15 on 19th
Tufted Duck – 40 on 12th; 15 on 19th
Common Goldeneye – 20 on 12th; 20 on 18th
Goosander – 9 on pits on 12th; 16 on pits, 2 on river on 19th
Upland Buzzard – 1 on 12th; 3 birds on hills above riverside woods on 19th
Cinereous Vulture – 2 or 3 in hills above Tuul river on 19th
Saker Falcon – 3 on 19th
Common Kestrel – 2 on gravel pits on both days.
Common Coot – 1 on 12th;
Mongolian Gull – 10 on 12th, 6 on 19th, all assumed to be mongolicus
Great Spotted Woodpecker – 2 in woods by river on 19th
Lesser Spotted Woodpecker – 1 in woods on river on 19th
Barn Swallow – 6 on 12th, 5 on 19th
Horned Lark – common
Water Pipit – 5 on 19th
Great Grey Shrike – 2 on 12th
Common Magpie – common
Red-billed Chough – common
Daurian Jackdaw – large roost up to 2000 birds in UB until 22 October
Carrion Crow – common
Common Raven – common
Bohemian Waxwing – in riverside trees on 19th; flocks of up to 30 in UB mid week
Dusky Warbler – 1 in riverside trees on 19th
Goldcrest – 1 on 19th
Naumann’s Thrush – at least 1
Dusky Thrush – at least 1
Long-tailed Tit – in riverside trees on 19th
Azure Tit – in riverside trees on 19th
Great Tit – in riverside trees on 19th
Eurasian Nuthatch – in riverside trees on 19th; also in centre of UB
House Sparrow
Eurasian Tree Sparrow – flock of 50 on 12th feeding with next species
Rock Sparrow – flock of 50 on 12th
Hawfinch Common – in riverside trees on 19th, at least 10 birds

“Монгол орны шувууны фото лавлах” номын тухай

“Монгол орны шувууны фото лавлах” хэмээх энэ ном манай орны өргөн тархацтай ба ховор болон нэн ховор зүйл шувуудыг багтааснаараа онцлог бөгөөд хээрийн нөхцөлд ашиглах тодорхойлох бичиг юм.

Энэхүү ном Монгол орны шувуудын багаас 15 багийн 125 зүйл шувууны өнгөт фото ба тэдгээрийн амьдрах орчны өнгөт фото зураг бүхий 300 хуудастай бөгөөд шувууны зүйл тус бүрийн латин, монгол, англи, орос, япон нэр, биологи онцлог, тархац, байршилийн тухай бичиглэлтэйгээс гадна шувуу бүрийн зургийг урдаас, ардаас, нисч байгаа болон хажуу талаас харуулсан нь өнөөгийн байдлаар маш шинэлэг, давтагдашгүй хийх санаа агуулсантай холбоотой юм.

Шувууны тайван байдлыг алдагдуулалгүйгээр, хээрийн нөхцөлд, экологийн сөрөг холбогдлолгүй судлах хамгийн сүүлийн арга бол тэдний фото зургийг авч баримтжуулах ажил юм. Энэхүү номыг гүйцэтгэхийн тулд хээрийн нөхцөлд шувууны зургийг олон талаас авах ажлыг хээрийн судалгааны явцад хийж гүйцэтгэсэн.

Энэ ном нь шувуу судлалын суурь судалгааны нэг үндсэн бүтээл болсон төдийгүй шувуу судлаачид, сонирхогчид, аялан жуулчлагчид, их дээд сургуулийн оюутан, сурагчид, биологийн багш нарын байгаль дахь шувууг таних ажилд гарын авлага болох эрэлт ихтэй бүтээл болсон.

Энэхүү номын үнэ нь 20$ бөгөөд сонирхсон хүмүүс "Интэр" номын их дэлгүүрээс авч болох юм байна. Мөн манай сайтад хандаж болно.

2008 оны 11 сарын 02

Сэлхийн амны орчимд харсан зарим шувууд

Бид Сэлхийн амны зуслангуудаас хойш байх уулын ар энгэрийн Хус-Шинэс (Betula-Larex) бүхий холимог ойд очиж шувуу ажиглав. Биднийг ажиглалт хийх газартаа очиход нарны элч буурч ойд сэрүү орсон байсан. Бидэнд хамгийн түрүүнд ажиглагдсан шувуу бол Long-tailed Tit буюу Сүүлт хөхбух (Aegithalos caudatus) байсан. Дараагийн ажигласан шувуу нь тухайн ойд элбэг тохиолдсон Хүрэнтолгойт хөхбух (Parus montanus) байсан.
Шувууд ихэвчлэн бут-сөөг бүхий ойн захаар тааралдаж байв. Үдээс хойш оройхон болсон болохоор бид ойд 1 цаг орчим ажиглалт хийсэн.

Хүрэнтолгойт хөхбух- Parus montanus

Харсан шувууд:

Цагчаа ятга шаазгай- Garrulus glandarius- Eurasian Jay
Сүүлт хөхбух- Aegithalos caudatus- Long tailed Tit
Хүрэнтолгойт хөхбух- Parus montanus- Willow Tit
Идлэг шонхор- Falco cherrug- Saker Falcon
Морин харцага- Accipiter nisus- Eurasian Sparrow Hawk
Өрнийн тоншголжин- Sitta europae asiatica- European Wood Nuthach

2008 оны 10-р сарын 19

Энэ өдөр өглөө эрт их хүйтэн байсан бид Сүхбаатарын талбай дээр 09:00 цагт уулзацгааж эхлээд морингийн даваа түүнчлэн Сонгинын амралт орчмын Туул голын дагуух модтой хэсэгт шувуу дурандав. Энэ үе бол шувуудын нүүдлийг ажиглахад дэндүү оройтсон байсан ч бид зарим нэг оройтож нүүдэг зүйлүүдийг олж харахыг хичээж байв. Харин бидний ирсэн газарт өвөлждөг болон нүүдэг зарим зүйл жижиг шувууд сансныг бодвол нэлээд харагдсан юм. Тэдний өнгө зүс маш сайхан яагаад гэвэл тэд саяхан ойгоосоо ирцгээсэн. Жишээлбэл Их хөхбух Parus major гэхэд л маш сайхан тод ногоон өнгө болон түүний шанааны цагаан өнгө зэрэг нь гайхалтай байсан. Мөн Өрнийн тоншголжин Sitta europae asiatica гэх жижигхэн хөх өнгийн шувууд болон Банхар булжуухай Coccothraustes coccothraustes тэр орчимд нэлээд элбэг харагдаж байсан. Бид энэ газар өмнө нь нэлээд хэдэн удаа ирж байсан бидний шувуу харах дуртай газруудын маань нэг. Сүүлд энэ газар бид өнгөрсөн 9-р сарын дундуур ирж байсан тэр үе ч нүүдлийн шувуудыг харахад ёстой сайхан байсан. Бид тэгэхэд олон махчин шувуудыг харсан ялангуяа Сохор элээ, харин энэ удаад бид нэг ч Элээ харсангүй тэд бүгд буцсан байна. Махчин шувуудаас Нөмрөг тас, Начин шонхор зэргийг л харсан. Бидний дараагийн газар бол Өмхий нуур гэж нэрлэгддэг 4-р станцын баруун талд байх цэвэршүүлэх байгууламжын нуур энэ газрыг дахин нэг харах хэрэгтэй байна гэж Брайн, Гончиг хоёр санал тавьсан учир бид тийшээ явцгаасан юм. Энд Хөх дэглий Ardea cinerea болон зарим зүйд нугаснууд цөөнгүй байсан.

Харсан шувууд:

Их хөхбух Parus major

Өрнийн тоншголжин Sitta europae asiatica

Эвэрт болжимор Eremomphila alpestris

Шивэр энхтбялзуухай Bombycilla garrulus

Банхар булжуухай Coccothraustes coccothraustes

Науманы хөөндэй Turdus naumanni

Усны шийхнүүхэй Antus spinoletta

Бага алаг тоншуул Dendrocopus minor

Их алаг тоншуул Dendrocopus major

Асрын алтанхараацай Hirunda rustica

Гэзэгт шумбуур Aythya fuligula

Алаг шунгаач Bucephala clangula

Хумхин нугас Mergus merganser

Халбага нугас Anas clypeata

Зээрд нугас Anas penelope

Мөнгөлөг цахлай Larus argentatus (mongolus)

Larus sp

Хондон ангир Tadorna ferruginea

Энэ удаад шувуу харахаар Брайн, Гончиг, Амартүвшин, Ганхуяг нар явсан. Дашрамд танилцуулахад Брайн бол Аялал жуулчлалын компанид зөвлөх хийдэг ба манай клубын хуучин гишүүдийн нэг. Харин Гончиг бол Америкаас ирсэн лам тэрээр Монголд ирээд 4 жил болж байна. Тэрээр манай улсад буддын шашны чиглэлээрээ ажилладаг ба чөлөөт цаг, амралтаараа шувуу харахаар аялах сонирхолтой.

Хээрийн зарим зvйл шувууд сvрэглээд эхэлсэн байлаа…

Бид Төв аймгийн Баян суманд ажилаар очоод байсан. Хээрээр явж байхад тэнд таарах Монгол болжмор Melanacoripha mongolica, Эвэрт болжмор Eremophila alpestris, Давид бужирга Prigilauda davidiana зэрэг жижиг шувууд маш олон тоогоор том сүргийг үүсгэсэн байлаа. Монгол болжмор давамгайлсан сүрэг дотор Эвэрт болжмор болон Давид бужирга хүртэл холилдон нисэж байв. Ялангуяа дэрс ихтэй газраар Монгол болжмор ихээр таарсан. Мөн энд жижиг шувуудын том сүргүүдээс илүү олон тоотойгоор сүрэглэн байсан шувуу бол Монгол ногтруу Syrrhaptes paradoxus. Энэ зүйл шувуу Европ тивд ховордож байгаа юм билээ. Нутгийн хүмүүс энэ шувууг жил бүр өвөлждөг гэж ярьж байсан. Биднийг тэнд 14 хоногийн турш байхад өглөө бүр 8-10 цаг харин орой 17 цагаас 19 цагийн хооронд янз бүрийн тоотойгоор сүрэглэсэн ногтрууны сүргүүд усруугаа ирцгээж байв. Бидний очсон газар Төв аймгийн Баян сумын Цант гэдэг газар. Энэ газрын орчим бол Дэрс, Харгана зонхилсон мөн жижиг нуур олонтой чийгтэй газар юм. Тэд шөнөдөө Харгана зонхилсон хээрт газарыг 2-3 см орчим хонхойлж өөр хоорондоо 1-3 метрийн зайд хоноглодог юм билээ. Тэдний хоноглосон газартай бид өглөө бүр таардаг байсан ба тэдний хонхойлсон жижиг хонхорт Хөхвөр тагтааны Columba rupestris сангастай төстэй цөөхөн тооны сангаснууд байсан. Бид тэнд цайвар зүсмийн 3 Балч гоорбис Pernis ptilorhynchus, 1 Бахим бүргэдэй Hieraaetus pennatus, 5 Эгэл сар Buteo buteo, 1 залуу Намгийн сахиа Circus spilonotus, 5 хээрийн бүргэд Aquila nipalensis, 6 нөмрөг тас Aegypius monachus, 1 залуу Цармын бүргэд Aquila chrysaetos болон 4 Идлэг шонхор Falco cherrug, Шилийн сар Buteo hemilasius, Начин шонхор Falco tinnunculus зэрэг махчин шувуудыг харсан. Мөн Цантын булгийн ойролцоо Өвөгт тогирууны Anthropoides virgo нийт 120 орчим бодгальтай 2 том сүрэг болон Дагуур галсүүлт Phoenicurus auroreus, Өрнийн тоншголжон Sitta europae asiatica зэрэг шувууд нүүж байсан.

Монгол ногтруу Syrrhaptes paradoxus

Өрнийн тоншголжон Sitta europae asiatica

Дагуур галсүүлт Phoenicurus auroreus

Биокомбинат болон тvvний орчимд харсан шувууд...

Бид энэ өдөр Биокомбинат болон түүний орчмын Туул гол, Сонгино Хайрхан уулын дагуух төмөр зам болон 4 дүгээр цахилгаан станцын баруун урд байх цэвэршүүлэх байгууламжын дэргэдэх нуур зэрэг газруудад шувуу ажиглав. Биднийг Туул голын орчимд ирэхэд явган аялагчид болон жимс түүгчид олон байсан. Тиймээс голд шувуу харагдсангүй. Харин голоос холгүй зайд агаарт Тураг гогой, Өрөв тас болон Сохор элээ зэрэг шувууд бусдаас маш их байлаа. Бид ойролцогоор 200 орчим сохор элээг агаарт тоолсон бол мөн төдий тооны элээг модон дээр бөөнөөр сууж байгааг тоолов. Иймээс тэнд ойролцоогоор 400 гаруй сохор элээ цугласан байсан. Намар болж тэдний нүүдлийн өмнөх цугларалт байсан байх. Бид агаарт буй элээнүүдийг тоолж байхдаа тэдэн дундаас 3 бахим бүргэдэйг олж харав. Тэд сохор элээтэй биеийн хэлбэр, хэмжээ болон өнгө зүсээр маш төстэй байсан боловч тэдний толгойн хоёр хажууд мөрөн дээр нь байх цагаан толбо маш тод байсан нь гайхалтай харагдаж байлаа. Бид Сонгино хайрхан уулын орчмоос цэвэршүүлэх байгууламжын зүг хөдөллөө. Бид нуур руу явж байх замдаа тэнгэрт 6 нөмрөг тас, 1 шилийн сар мөн 1 балч гоорбис харав. Нууран дээр ирэхэд нуурын эрэг дагуух зэгсэнд болон нуурын эргийн ойролцоо 46 ширхэг Хөх дэглий болон 30 гаруй Тураг гогой тоолсон ба тэдний зарим нь нуурын голд уснаас цухуйсан төмөр дээр сууцгааж байв.

4 дүгээр цахилгаан станцын дэргэдэх нуур

Бахим бүргэдэй Hieraaetus pennatus

200 орчим Сохор элээ Milvus migrans тэнгэрт

Шувуу ажиглагчид

Харсан шувууд:
Сохор элээ Milvus migrans
Хээрийн бүргэд Aquila nipalensis
Нөмрөг тас Aegypius monachus
Шилийн сар Buteo hemilasius
Идлэг шонхор Falco cherrug
Начин шонхор Falco tinnunculus
Амарын шонхор Falco amurensis
Балч гоорвис Pernis ptilorhynchus
Бахим бүргэдэй Hieraaetus pennatus
Намгийн сахиа Circus spilonotus
Хар өрөвтас Ciconia nigra
Хөх дэглий Ardea cinerea
Тураг гогой Phalacrocorax carbo
Умардын хавтгаалж Vanellus vanellus
Эгэл хараалай Sterna hirundo
Улаан хөлт хөгчүү Tringa totanus
Мөнгөлөг цахлай Larus argentatus
Хурган цахлай Larus minutus
Халзан түнжүүр Fulica atra
Хээрийн бор шувуу Passer montanus
Оронгийн бор шувуу Passer domesticus
Хөхвөр тагтаа Columba rupestris
Улаан хошуут Pyrrhocorax pyrrhocorax
Хон хэрээ Corvus corax
Хар хэрээ Corvus corone
Алагтуу хэрээ Corvus dauricus
Гизэгт шумбуур Aythya fuligula
Улаантолгойт шумбуур Aythya ferina
Бор нугас Anas strepera
Ангир Tadorna ferugenia
Анхидал Tadorna tadorna
Шөвгөн хараалж Gallinago gallinago
Бүхт дуутшувуу Phylloscopus fuscatus
Хөх цэгцгий Motacilla alba
Шар цэгцгий Motacilla flava
Усны шийхнүүхэй Antus spinolotus
Адууч чогчого Oenanthe oenanthe
Бүжимч чогчого Oenanthe isabellina
Эвэрт болжмор Eremophila alpestris
Тухайн өдөр шувуу ажиглахаар: Давид Тордофф, Диана Тордофф, Б. Нямбаяр, Б.Баяржаргал, Г.Амархүү, И. Сарангэрэл П.Ганхуяг нар явав.

Шувуудын нvvдэл vргэлжилсээр л ...

Монгол орны Төв хэсгээр дайран өнгөрөх нүүдлийн шувуудын цуваа үргэлжилсээр л байна. ганц, хоёроороо болон олон тоогоороо сүрэглэн нүүж буй шувуудыг харахад маш сайхан. Хамгийн гайхалтай нь бид өнгөрсөн 5-р сарын 25-28 ны хооронд Төв аймгийн Сэргэлэн сумын нутагт байх "Ээж хад" орчмын жижиг хадтай уулын хээрт явж байгаад гоорбисын хоёр том сүрэгтэй таарсан тэд нийтдээ 72 ширхэг байсан ба эхний сүрэг өглөөний 9:00 цагийн үед /42 ширхэг/, хоёрдахь сүрэг /30 ширхэг/ 12:30 минутын үед тааралдсан. Энэ үед бороо орж байсан ба тэд маш нам доогуур нисэж байсан.

Балч гоорвис Pernis ptilorhynchus

Монгол Улсад шувуу тэмдэглэх Анхдугаар уулзалт семинар

Юуны өмнө эрхэм та бүхэнд Дэлхийн нүүдлийн шувууны өдрүүдийн мэндийг хүргэе. 5 дугаар сарын 09-ны өдөр Зэрлэг Амьтдыг Хамгаалах Нийгэмлэг (WCS)-ийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар Монгол Улсад шувуу тэмдэглэх Анхдугаар уулзалт, семинарыг амжилттай зохион байгуулж өнгөрлөө.

Далавчны тэмдэг бvхий Идлэг шонхор (Falco cherrug)-ын ангаахай

Далавчны тэмдэгтэй Мoнгoлoг цахлай (Larus mongolus)

Хvзvvвчтэй Уулын алуу (Anser indicus)

Энэхүү хуралд Монголын төрийн болон төрийн бус байгууллагууд, мөн их, дээд сургуулиудын эрдэмтэн багш, мэргэжилтэн, оюутнууд, гадаадын шувуу судлаачид өргөнөөр оролцсон маш үр өгөөжтэй уулзалт болж Монголын шувуу судлалын түүхэн дэх шувуу тэмдэглэсэн үеэс эхлэн өнөөг хүртэл авч хэрэгжүүлж буй ажилуудын талаар болон цаашид Монгол улсад шувуу тэмдэглэх, бөгжлөхтэй холбоотой Засгийн газрын хууль, тогтоомж, түүний мөрдөх дүрэм журмын талаар танилцууллаа. Хуралд Зэрлэг Амьтдыг Хамгаалах Нийгэмлэгийн малын эмч Мартин Гилбэрт, Байгаль Орчны Яамны Үндэсний аюулгүй байдлын нарийн бичгийн дарга С.Баярхүү, Биологийн Хүрээлэнгийн Шувуу судлалын лабораторийн эрхлэгч Н.Цэвээнмядаг, Тайландын Банкогийн Их сургуулийн мэргэжилтэн Филип Раунд, Аризонагийн Их сургуулийн докторант Мими Кеслир, Зэрлэг Амьтдыг Хамгаалах Нийгэмлэгийн судлаач Ж.Лосолмаа нар өөрсдийн судалгааны ажил мөн Монголын болон дэлхийн хэмжээнд шувуу тэмдэглэсэн түүх, арга, түүний ач холбогдлын талаар илтгэл, ярилцлага хийлээ. Хурлын төгсгөлд Мэдээллийн сан ба хэрэгцээ сэдэвт ярилцлага болсон ба ирсэн хүмүүс өөрсдийн санаа бодол, сэтгэгдлийн талаар асууцгааж мөн Монголд урьд өмнө нь шувуу тэмдэглэж, бөгжлөж байсан мэдээллүүдийг хэрхэн нэгтгэж нэгдсэн нэг системд оруулах, цаашид зөвхөн нэг системийг мөрдөх гэх мэтчилэн олон олон чухал зүйлсийг хэлэлцсэн үр дүнтэй хурал болсон.

WORLD MIGRATORY BIRD DAY

Migratory Birds - Ambassadors for Biodiversity

10-11 May 2008

http://www.worldmigratorybirdday.org/

Are you fascinated by the phenomenon of bird migration? Are you worried about the threats migratory birds are facing? Do you want to help raise awareness for migratory birds or are you already planning a bird-related activity, such as a bird watching excursion, a presentation or similar?

Then come and join hundreds of others around the world in the upcoming WORLD MIGRATORY BIRD DAY CELEBRATION taking place on 10-11 MAY 2008! World Migratory Bird Day is a global initiative devoted to promoting migratory birds and their conservation worldwide. The theme for this year is “Migratory Birds – Ambassadors for Biodiversity”

Greylag Goose on migration

To make World Migratory Bird Day a commemorative event celebrated throughout the world, we strongly count on the support and contributions of interested individuals and dedicated organisations. By registering your planned activity on the WMBD website, you can help promote this global event and link your own event to the many other activities taking place around the world that weekend. Registering is simple and it only takes a few minutes! Take a look at our website to learn more about World Migratory Bird Day and how to register your activity online:http://www.worldmigratorybirdday.org/

The above website provides information on migratory birds and this year’s theme on biodiversity, it also gives an impression of WMBD activities that took place in 2006 and 2007. Please have a look and get inspired for your own World Migratory Bird Day event in 2008!

Demoiselle Cranes on migration to Mongolia

On the website you will also find an announcement, a short WMBD trailer and the electronic version of the WMBD 2008 poster for download. We would like to kindly ask you to help promote World Migratory Bird Day by further circulating this message and by featuring news about WMBD in your own electronic or print media resources prior to the WMBD weekend. Please do not hesitate to adjust the announcement to suit your communication needs and help spread the news about this years’ WMBD!

Thank you for your help and continued support - we look forward to celebrating this global event with you!

Yours Sincerely
Bert Lenten
Executive Secretary
UNEP/AEWA Secretariat

BirdLife International манай Клубт сэтгvvлээ илгээлээ

BirdLife International нь жил бүр WorldBirdwatch сэтгүүлийг хэвлэн гаргаж 28$-аар худалддаг ба түүндээ дэлхийн олон орны шувуу ажиглагчид болон дэлхийн шувуудын амьдралын тухай олон сонирхолтой зүйлсийг хэвлэдэг.

BirdLife International нь Монголын шувуу ажиглагчдын үйл ажиллагааг дэмжин өөрсдийн энэхүү сэтгүүлийг бидэнд бэлэг болгон илгээлээ. Сэтгүүлийн энэ удаагийн дугаарт сүүлийн жилүүдэд цаг агаарын нөлөөнөөс болж шувуудын амьдрах орчинд гарч буй өөрчлөлтүүдийн тухай болон судлаачдын хийж буй судалгаа, төслүүдийн талаар бичсэн байна.

Азийн махчин шувуу судлаачдын 5-р симпозиум

Азийн махчин шувуу судлаачдын 5-р симпозиум Вьетнам улсын нийслэл Ханой хотоос баруун зүгт 70 км-т орших Там Дао үндэсний цогцолборт газарт 4 дүгээр сарын 3-6-ны өдрүүдэд зохион байгуулагдаж өнгөрлөө. Симпозиум болж буй Там Дао цогцолборт газар уулын өндөрлөг хэсэгт байрлах ба эргэн тойрон битүү ой мөдоор бүрхэгдсэн, үргэлж л манантай байлаа.
Энэхүү хуралд Ази тивийн 10 гаруй орны судлаачид болон Америк, Орос, Англиас ирсэн нийт 80 гаруй судлаачид оролцож өөрсдийн судалгааны тайлан, илтгэлүүдийг тавьж, Ази төдийгүй дэлхийн хэмжээнд махчин шувуудын өнөөгийн төлөв байдал тэдгээрийн нүүдэл шилжилт зэрэг олон асуудлуудаар амжилттай хуралдлаа.
Уг симпозиум 2-3 жилд нэг удаа зохион байгуулагддаг ба симпозиумыг Азийн Махчин Шувуу Судлах Хамгаалах Сүлжээ (Asian Raptor Research Conservation Network) http://www.5b.iglob.ne.jp~raptor/index.htm зохион байгуулдаг. Хурлын эхний хоёр өдөр илтгэл хэлэлцүүлж, сүүлийн өдөр махчин шувуудын нүүдэл ажиглах аялал хийсэн.
Хурлын явц дунд Япон болон Тайванаас ирсэн оролцогсод залуу судлаачдын ажлыг дэмжиж буйгаа илэрхийлэн хурал зохион байгуулж буй Вьетнам улсад олон сайхан дуран, зургийн аппаратуудыг бэлэглэж хүмүүсийг баярлууллаа.

Азийн махчин шувуу судлаачдын 6-р симпозиум Монголд болно

Хурлын хоёр дахь өдрийн үдээс хойш Азийн махчин шувууны тодорхойлох бичиг хэвлэх, азийн махчин шувуу судлаачдын бүтээлүүдээр сэтгүүл хэвлэх зэрэг олон асуудлыг ярилцав, хурлын төгсгөлд дараагийн 6-р симпозиумыг хэзээ, хаана зохион байгуулахыг хэлэлцлээ. Дараагийн симпозиумыг хийх улсад Тайланд, Монгол хоёр саналаа өгч хүмүүс ярилцсаны эцэст 6-р симпозиумыг Монгол зохион байгуулах боллоо.

Махчин шувуудын нүүдэл ажиглах аялал

Сүүлийн өдөр бид өглөө эрт 7 цагт буудлаас хөдөлж, доош уруудан 5 км орчим явж зогсон шувуудын нүүдлийг ажиглалаа. Биднийг энд ирэхэд манантай хэвээрээ байсан.

Биднийг шувуу ажиглах дундуур Ханой хотын дунд сургуулийн сурагчид хүрэлцэн ирж шувуу ажиглах үйл явцтай танилцав. АМШСХС-ний ерөнхийлөгч Тору Ямазаки хүүхдүүдэд махчин шувуудын олон янз байдал, нүүдэл шилжилт, дэлхийн тархалт болон тэлгээрийн ач холбогдлын талаар тайлбарлаж өгөв. Бид ирснээсээ хойш шувуу харалгүй 30 минут орчим болсны дараа анхныхаа махчин шувууг олж харав. Энэ бол үүрсээ харцага байв. Төд удалгүй махчин шувуудын нүүдэл өмнөд, зүүн урд зүгээс хойт, баруун хойт зүгийг чиглэн цувж эхлэв.

Бид энэ их нүүдлийн хамгийн эхэнд загасч явлагыг харав. Там Дао цогцолборт газар махчин шувуудын нүүдлийг харахад хамгийн тохиромжтой байсан. Бид энд хагас өдөр ажиглалт хийж нийтдээ 16 зүйл махчин шувуу бүртгэлээ.

Сонгино хайрхан уул болон тvvний орчмын Туул голын шувууд

2008 оны 3 дугаар сарын 16-нд бид 10:00 цагт Байгаль Орчны яамны урд цуглаж 10:40 минутаас МУБИС-ийн буудлаас Нисэх-МУИС гэсэн 11 номерын автобусанд сууж Нисэх рүү хөдөлсөн. 11:00 цагийн үед Нисэхэд ирж тэндээсээ цааш Сонгины микроавтобусанд суугаад Сонгины эцэсийн буудал дээр бууж тэндээсээ цааш хөдөлж Сонгины гүүрэн дээр ирэхэд 11:30 минут болж байв. Ийнхүү бид гүүрнээс баруун тийш Туул голын хөндий (A), мөн Сонгино хайрхан уулын урд энгэр болон баруун энгэрүүдээр (В) явж шувуу ажиглалаа.

Туул гол

Сонгино хайрхан уул

Их хөхбух

Ангир

Харцага

Ажиглагчидын бүрэлдэхүүн

Харсан шувууд:
Алаг шаазгай ( Pica pica)- (A)
Хар хэрээ (Corvus corone)- (A)
Хон хэрээ (Corvus corax)- (A), (В)
Улаан хошуут (Pyrrhocorax pyrrhocorax)- (A)
Хээрийн бор шувуу (Passer montanus)- (A), (В)
Оронгийн бор шувуу (Passer domesticus)- (A)
Хөхвөр тагтаа (Columba rupestris)- (A)
Их хөхбух (Parus major)- 4, (A)
Ангир (Tadorna feruginia)- 100 орчим, (A)
Алагтуу (Corvus dauricus)- (A)
Хан бүргэд (Aquila heliaca)- 1, (В)
Харцага (Accipiter sp)- 1, (В)
Начин шонхор (Falco tinnunculus)- 1, (В)
Шоорон алаг болжмор (Eremophila alpestris)- 4, (В)
Шар хөмсөг хөмрөг (Emberiza cioides)- 3, (В)

Ажиглагчид:
П.Ганхуяг (Зэрлэг Амьтан Судлах Хамгаалах Төв), А.Бүрэнзэвсэг (SBN телевизийн мэдээллийн албаны сэтгүүлч), Д.Түвшинжаргал (Зэрлэг Амьтдыг Хамгаалах Нийгэмлэг), Todd R. Forsgren (Photography, USA), Б.Батцэцэг (МУБИС-ийн магистрант), Л.Мягмаржав (МУИС-ийн Экологи-Эрдэм Клуб), Б.Содонзул (Анагаах Ухааны Их Сургуулийн оюутан), М.Намуунаа (Улаанбаатар хотын 31-р дунд сургуулийн сурагч), Б.Замбагацэцэг (МУИС-ийн Экологи-Эрдэм Клуб), Ү.Төвшин (МУИС-ийн Экологи-Эрдэм Клуб), Б.Мөнхдорж (ХУИС-ийн оюутан)

Ажиглалтын үед харсан шувуудын амьдрах орчны тухай:
Биднийг Сонгины гүүрнээс баруун тийш Туул голын салж урссан жижиг хэсэгт чулуугаар өрсөн гармаар гарах үед маш олон загаснууд голд үхсэн байсан. Үхсэн загаснуудыг бид зөвхөн голын мөс хайлсан хэсэгт харав. Хайлаагүй хэсгүүдийн дор үүнээс ч олон загаснууд үхсэн байгаа байх. Гол болон голын эргэн тойрны орчин маш муухай, муудсан зүйлсийн үнэр хаа сайгүй үнэртэж, огтлогдсон модод их байсан. Мөн загас үхсэн голын салаа хэсгийн урд талд Ангир шувууд олноороо хайрган дээр амарч байсан ба тэдний ихэнх нь өнгө зүс муутай харагдсан. Үүнийг бид тэдний амьдрах орчны бохир байдалтай холбоотой хэмээн ярилцав. Амьтадын өнгө зүс хүрээлэн буй орчныхоо өөрчлөлтийг даган хувьсдаг. Амьдрах орчноо өнгө сайтай, цэвэрхэн байлгах нь хүмүүс биднээс хамааралтай учир үзэсгэлэнт шувуудынхаа амьдрах орчныг хайрлан хамгаалцгаая!

Туул голын жижиг салаа хэсгийн усны бохирдол болон түүнд үхсэн загаснууд