Sunday, October 19, 2014

"Хунгийн өнөр бүлийн нэгэн өдөр" тэмдэглэлээс

Эх сурвалж: http://news.gogo.mn/r/147606

Үндэсний портал GoGo.mn сайт гэрэл зураг болон шувуу сонирхогч, Монголын шувуу ажиглагчдын клубын гишүүн Л.Жаргалсайхантай хамтран ажиллаж, түүний хийсэн сонирхолтой фото тэмдэглэлүүдийг уншигчиддаа сонирхуулж байгаа билээ. Тэрээр шувуудын зургийг авахын тулд хэдэн цаг, өдөр, сарын хугацааг зарцуулдаг төдийгүй тэдний талаарх мэдээллийг цуглуулж, уншиж судална. Зургийг нь дарахаар хэдэн цаг ажиглан суухдаа юу эсийг мэдэж авах билээ. Тиймээс Л.Жаргалсайханы фото зургийн аяллаа хийх явцдаа тэрлэсэн тэмдэглэлүүд та бүхэнд сонирхолтой байна гэдэгт итгэлтэй байна.
Л.Жаргалсайхан: Хунгийн өнөр бүлийн нэгэн өдөр /2014.9.27/
Өнгөрөгч Бямба гаригт үүрээр Гүнгалуутайн нуурыг зорьлоо. Нууран дээр намрын өглөө нар мандах үест их л сэрүүхэн. Ийнхүү эртлэн нуурын эрэгт ирсэн маань өнгөрсөн жилийн өдийд харсан хунгийн сүргийн нэгэн сонирхолтой үзэгдлийн зургийг авчих санаатай.
Хун бол төгс үзэсгэлэн, ихэмсэг сүр, үнэнч хайрын билэгдэл болсон шувуу. Энэ гайхалтай шувууг ажиглан суухад нэн ухаалаг, сүргийн өндөр зохион байгуулалт, дохио харилцаатай болох нь мэдэгдэнэ. 
Хунгийн жижиг сүрэг хэдийн сэрээд нүүрээ угааж, далавчаа дэвж, өд сөдөө цэвэрлэнэ.
Гангар хун ихэнх цагаа усны мандал дээр амгалан тайван хөвөж, идээшлэн өнгөрөөнө. Хүн амьтан ойртвол жаахан дөлөөд, нуурын нөгөө эрэг руу алгуурхан холдоод явчихна. Энэ шувуу  8-20 кг жинтэй, бие нь 140-160 см, далавчаа дэлгэхэд 205-275 см урт ажээ. Том шувууд ер нь хүнээс үргэж  цочих нь бага. Тэр бүрт уулга алдаад нисч буугаад байх нь өөрт нь тээртэй ч байдаг биз.
Нуурын зүүн хэсэгт миний сонирхсон таван дэгдээхэйтэй өнөр бүлээс гадна гурван дэгдээхэйтэй нэг хос, бас нэг гоонь бодгаль хөвж, идээшлэнэ.
Зарим дэгдээхэй нь хоорондоо их ойр дотно харагдана.
Энэ хоёр найз хамтдаа төрсөн бууцаа нэг эргээд үнэрлэж харагдсан.
Таатай мөчийг хүлээн хоёр цаг гаруй суулаа, нар ч хөөрлөө.
Эргээр гүйх ганц нэг жижиг эргийн шувууны зураг дараад суутал, гэнэт пид пад хийх их чимээ гарахад нь харвал, эцэг нь  бололтой нэг том хун дэгдээхэйгээ дагуулаад усны мандал дээгүүр гүйж байлаа. Жин ихтэй, том шувуу болохоор нилээд урт зайд гүйж, далавчаараа ус алгадан байж эрч аваад хөөрнө.
Том нь дэгдээхийнийхээ агаарт хөөрөхийг харан хурдаа хасан үлдлээ. Гэтэл дэгдээхий агаарт хөөрөөд удсангүй, ганц нэг тойроод буучихав. Ингээд хэрэг ч мандлаа даа. 
Өнөөх дэгдээхийг эцэг нь залхуурлаа гэж дургуйцэв бололтой, тойруулж хөөгөөд, ар нуруунаас нь хазаж чимхээд байгаа нь харагдана.
Дэгдээхий ч орилж ганганаад, далавчаараа ус алгадаад сүйд боллоо.

Ингэж байтал эх нь бололтой нас бие гүйцсэн нөгөө хун юу юугүй нөгөө хоёрын дээрээс шуугиад бууж, дундуур нь дайрч орон салгах нь тэр. Өнөөх залхуу “нөхөр” ч цээрлэлээс нэг юм салаад цаашлав.
Гэвч эцгийн уцаар тийм ч амархан арилсангүй. Ингээд гэр бүлийн хоёр ам мурийж, аль аль нь санасан бодсоноо илэн далангүй хэлж авав бололтой. Чанга чанга дуугаран ганганалдан, ус алгадах нь сүртэй.
Энэ хэрэг үүгээр ч дууссангүй, дараа нь эцэг эх хоёул хүүхдүүдээ цуглуулж баахан юм үглээд л байлаа. Залуус бас чиг дуугүй байсангүй, лав хоёр нь тайлбар тавиад байгаа бололтой, өөдөөс нь ганганана.
Удалгүй танил болсон өнөр бүлийнхэн маань ч тайвширлаа, би ч дуран камераа хураалаа. Бүтэн жил энэ л үйл явдлын зургийг дарахаар санаж явсан би гэж хүн зургаа авч чадсан эсэхээ шалгахаар яаран буцсан юм.
Хунгийн өнөр бүлийн ийм нэгэн үзэгдэл надад маш сонирхолтой, хүмүүн бидний амьдралын аяг ааштай ижилхэн бодогдсон билээ. Гэр бүлийн энэ нэгэн явдал их удаан, эхлэл, өрнөлтэй болсон мэт санагдсан ч камерын цагаа эргээд харвал ердөө 38 секунд л үргэлжилсэн байлаа.
Хун шувууд тун удахгүй хүнд хэцүү холын нүүдэлд гарна. Энэ хүнд давааны өмнө нисч сурах урлагт суралцахад хойргошоод буй зарим залуустаа эцэг эх нь нь ийнхүү ташуур өгдөг байж болох юм. Хун шувууны намар цагийн энэ ааш араншингийн тайлбарыг цахим сүлжээгээр хайгаад олсонгүй. Харин нүүдлийн өмнө нас бие гүйцсэн хун бусад шувуундаа  ганганаа болон толгой болон далавчийн хөдөлгөөнөөр олон дохио зангаа өгч, цуваагаа нисгэж чиглүүлж явдаг тухай судалгаа байдаг ажээ. Энэ бяцхан түүх нислэгийн өмнөх бэлтгэлтэй холбоотой байж болох талтай ч судлаач бус учир мэдэмхийрэн тайлбар өгөхөөс зайлсхийв. Учир иймд шувуу сонирхогчийн өөрийн сэтгэгдлийг л  тэрлэлээ.

Wednesday, October 8, 2014

МОНГОЛ ОРНЫ ЖИГҮҮРТЭН - 2014 ФОТО ЗУРГИЙН УРАЛДААН

Монголын зэрлэг амьтан судлах хамгаалах төв, Монголын шувуу ажиглагчдын клуб, Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн яам хамтран жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг “Монгол орны жигүүртэн” фото зургийн уралдаанаа тав дахь жилдээ зарлаж байна. Энэхүү уралдаан нь ард иргэдийг байгаль хамгаалах, түүний дотроос жигүүртэн амьтад, тэдгээрийн амьдрах орчныг хамгаалах үйлсэд татан оролцуулах, иргэдийн дунд шувуу ажиглах сонирхолыг дэмжих, хөгжүүлэх зорилгоор зарлагддаг билээ. Хамгийн сүүлийн буюу өнгөрсөн оны уралдаанд нийт 42 оролцогчид 74 зүйлийн 192 зураг ирүүлсэнээс 4 зургийг шилдэгээр шалгаруулсан.
Энэ жилийн уралдаан 2015 оны 1 сарын 07 хүртэл явагдах бөгөөд оролцохыг хүсэгчид фото зураг, материалаа хугацаанаас өмнө info@wscc.org.mn хаягаар ирүүлнэ үү. Зургийн шалгаруулалтыг тусгай шүүгчдийн бүрэлдэхүүн шүүж шилдэг зургуудыг шалгаруулна. Уралдааны дүнг 2015 оны 1 сарын 10-ны өдөр болох Монголын шувуу ажиглагч, сонирхогчдын 3 дугаар уулзалтын үеэр олон нийтэд зарлана. 
Уралдаанд ирүүлэх бүтээл нь байгаль дээр авсан зэрлэг шувууны болон тэдний амьдрах орчны тухай байх ёстой. Хашаанд, зуслангийн эдлэнд авсан зураг байж болно. Харин шувууны өндөг, ангаахайн зургийг хүлээн авахгүй. Зурган дээр хүн, мал шувуудын хамт гарсан байж болно.
Оролцогч бүр өөрийн зурагнуудаасаа шилж сонгосон 1-5 бүтээлээ явуулах ёстой. Зургийн файлын хэмжээ 10MB-аас хэтрэхгүй байна. Мөн хамгийн өндөр нягтшилаараа байвал сайн. Нягтшил хэт муутай зургийг оролцуулах боломжгүй. Зурганд засвар хийхийг хориглохгүй бөгөөд тэгэхдээ эвлүүлэг хийхийг хориглоно.
Уралдаанд ирүүлж байгаа бүтээл нь нэр, зураг авсан он сар өдөр, газрын нэртэй байхаас гадна, зурагчин өөрийн овог нэр, нас, мэргэжил, холбоо барих и-майл хаяг, утасны дугаараа ирүүлсэн байх ёстой. Зурган дээр тамга байж болохгүй. Уралдаанд ирсэн фото зургуудын зохиогчын эрх бүтээлээ ирүүлсэн зурагчинд хадгалагдах болно. 
Уралдаанд ирж буй зургуудыг олон нийтэд нээлттэй байлгах үүднээс Монголын зэрлэг амьтан судлах хамгаалах төвийн албан ёсны facebook дээр байрлуулах юм https://www.facebook.com/pages/Wildlife-Science-and-Conservation-Center-of-Мongolia/173406369372024.
Шилдэг 3 зургийг тэргүүн байр эзлүүлэхээс гадна, ховор шувуудын болон ховорхон агшины номинаци тус бүрт нэг зургийг шалгаруулна. Байр эзэлсэн эздэд шагнал гардуулах үйл ажиллагааг 2015 оны 1 сарын 10-ны өдөр болох Монголын шувуу ажиглагч, сонирхогчдын 3 дугаар уулзалтын үеэр зохион байгуулна.

Тэргүүн байр 1 Цом, гэрчилгээ, mini ipad, “Зүүн Азийн шувууд”, “Монгол дахь шувуудад чухал нутгууд” ном
Хоёрдугаар байр – . Гэрчилгээ, “Canon брэндын шагнал”, “Төв Азийн шувууд”, “Монгол дахь шувуудад чухал нутгууд” ном
Гуравдугаар байр Гэрчилгээ, “Celestron” хоёр нүдний дуран, "Европын шувууд-Collins", “Монгол дахь шувуудад чухал нутгууд” ном
“Ховор шувуу” номинаци –Өнгөт принтер, гэрчилгээ, “Зүүн Азийн шувууд”, “Монгол дахь шувуудад чухал нутгууд” ном
“Ховор агшин” номинаци – Тусгай шагнал, гэрчилгээ, “Зүүн Азийн шувууд”, “Монгол дахь шувуудад чухал нутгууд” ном

Уралдаанд оролцогсодтой и-майлээр холбоо барих бөгөөд ЗАСХТ, МШАК-ын facebook болон вебсайт дээр зарлах болно. Шалгарсан бүтээлүүдийг жил бүр нийтийн хүртээл болгодог. Жишээ нь: бид 2013 оны намар Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн яамны хананд манай уралдаанд оролцогчдынхоо шилдэг зургуудаас олны хүртээл болгосон билээ.
Энэ жилийн уралдааныг ЗАСХТ, Canon ITZone, Таван Богд группын Таван Богд Менежемент ХХК, Тунгалаг Дуран, ивээн тэтгэж, шагналын санг бүрдүүлж байгаа, мөн Байгаль Орчин, Ногоон Хөгжлийн Яам дэмжин оролцож байна. Дээрх байгууллагуудад болон хувь хүмүүст зохион байгуулагчид болон нийт шувуу ажиглагчид, байгальд хайртай хүн бүрийн өмнөөс гүнээ талархаж байгаагаа илэрхийлж байна.

Танд амжилт хүсье!
Зэрлэг амьтан судлах хамгаалах төв, Монголын шувуу ажиглагчдын клуб